Foto: Noticias ONU/Daniel Johnson
Gedurende de 20e eeuw en tot in de 21e eeuw is Spaanssprekend Latijns-Amerika het toneel geweest van fundamentele vooruitgangen in de rechten van vrouwen, vaak voor op Europese landen. Van het kiesrecht tot politieke pariteit en reproductieve rechten heeft de regio aangetoond dat de feministische strijd niet exclusief is voor de zogenaamde “Eerste Wereld”. Deze verwezenlijkingen zijn echter niet in hetzelfde tempo in alle landen gerealiseerd, wat zowel significante overwinningen als aanhoudende ongelijkheden weerspiegelt.
Vrouwenstemrecht: Latijns-Amerika als pionier
Een van de belangrijkste mijlpalen in de strijd voor gelijkheid was het vrouwenstemrecht. Hoewel de geschiedenis vaak de nadruk legt op de vooruitgangen in Europa en Noord-Amerika, heeft Latijns-Amerika in verschillende gevallen de leiding genomen.
Uruguay werd het eerste Latijns-Amerikaanse land dat het vrouwenstemrecht toestond in 1927, een overwinning die landen als Frankrijk (1944) of Zwitserland (1971) voorafging (World Atlas). Slechts twee jaar later, in 1929, werd Ecuador het eerste Latijns-Amerikaanse land dat vrouwen het recht om te stemmen zonder beperkingen toestond, een recht dat in veel Europese landen veel langer op zich liet wachten (BBC Mundo).
Naarmate de eeuw vorderde, volgden andere landen het voorbeeld: Argentinië in 1947, Mexico in 1953, Colombia in 1954 en Peru in 1955. Ter vergelijking, Portugal erkende het volledige vrouwenstemrecht pas in 1976 (Revista Time).
Vrouwen in de politiek: Presidenten en vertegenwoordiging in het parlement
De toegang van vrouwen tot leiderschapsposities is een geleidelijk proces geweest, maar Latijns-Amerika heeft aangetoond dat macht niet exclusief aan mannen toebehoort.
Landen zoals Chili, Honduras en Peru hebben vrouwen gekozen voor het presidentschap in recente jaren, waarmee ze politieke structuren uitdagen die historisch gezien door mannen werden gedomineerd. Michelle Bachelet in Chili (2006 en 2014), Xiomara Castro in Honduras (2022) en Dina Boluarte in Peru (2022) hebben het hoogste ambt in hun landen bekleed, terwijl in andere delen van de wereld vrouwelijke vertegenwoordiging in het bestuur nog steeds een uitzondering is (United Nations).
Meer dan individuele rollen is de aanwezigheid van vrouwen in besluitvormingsposities versterkt door structurele veranderingen. In 1991 zette Argentinië een precedent met de Wet op het Vrouwenquotum, die eiste dat ten minste 30% van de kandidaten voor wetgevende functies vrouwen moesten zijn. Dit model werd gevolgd door verschillende landen in de regio, waaronder Mexico en Colombia, waarmee de politieke deelname van vrouwen werd versterkt (IPU).
Burgerrechten: Huwelijk, echtscheiding en juridische autonomie
Veranderingen in het burgerlijk recht waren een ander fundament in de geschiedenis van de vrouwenrechten in Latijns-Amerika.
Aan het begin van de 20e eeuw nam Uruguay opnieuw het voortouw met revolutionaire wetgeving: in 1907 werd het vrouwen toegestaan om een echtscheiding aan te vragen, een recht dat in veel Europese landen pas tientallen jaren later werd gerealiseerd.
Toegang tot hoger onderwijs was ook een sleutelstrijd. In 1877 vaardigde Chili het Amunátegui-decreet uit, waardoor vrouwen naar de universiteit konden gaan, een vooruitgang die op dat moment in veel delen van Europa niet gegarandeerd was.
In meer recente tijden heeft de strijd voor burgerlijke gelijkheid geleid tot de goedkeuring van huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht in Argentinië (2010) en Mexico (2015-2022), veel eerder dan in landen als Duitsland (2017) of Italië (2023), waarmee gelijke rechten voor alle vrouwen, ongeacht hun seksuele geaardheid, werden gewaarborgd.
Reproductieve rechten en seksuele gezondheid
Toegang tot seksuele en reproductieve rechten is een van de moeilijkste strijdpunten geweest, maar Latijns-Amerika heeft ook opmerkelijke vooruitgangen geboekt.
Cuba legaliseerde abortus in 1965, en Uruguay volgde in 2012, waarbij modellen werden opgezet die de autonomie van vrouwen over hun lichamen garanderen, nog voor landen zoals Spanje (2010) of Ierland (2018) (WOMEN’S HEALTH). In het afgelopen decennium volgden Argentinië (2020) en Mexico (2021) dit voorbeeld, hoewel in veel landen in de regio de toegang nog steeds beperkt of gecriminaliseerd is (HRNJ).
Een pad van strijd en vooruitgang
De geschiedenis van de vrouwenrechten in Latijns-Amerika is er een van overwinningen, maar ook van uitdagingen. Hoewel de regio pionier is geweest in veel gebieden, blijven er hiaten bestaan op het gebied van toegang tot kansen, gelijke lonen en gendergerelateerd geweld.
Wat duidelijk is, is dat het feminisme in Latijns-Amerika geen verlate weerspiegeling is van de strijd in Europa of de VS, maar een beweging met een eigen identiteit, in staat om diepgaande veranderingen teweeg te brengen en in veel gevallen voorop te lopen in de wereld (UN Women).
